موقعیت ومعماری

بقعه امام زاده های هفده تن درجنب خیابانی به همین نام درجنوب غربی شهرگلپایگان درمیان صحن نسبتا وسیعی قرارگرفته ،بنای اصلی این بقعه به دوره سلجوقیان(سلسه سلجوقیان429- 590هجری قمری) برمی گردد[1]،این بقعه برهشت ضلعی منظمی بناشده است که دارای چهاردرب می باشدکه سه تای آن ها به جانب مشرق ویکی درجهت مغرب قرارگرفته است که مشهوربه درب قبله می باشد،هریک ازدرب ها دارای کتیبه هایی زیباست که مزین به کاشی های معرق می باشد،ازبرای درب وسط ایوان وسرسرایی است زیبا وباعظمت که دراطراف آن کتیبه زیبایی به خط غیاث الدّین علی جوهری شیرازی مشاهده می شود به شرح ذیل:

«الحمدلله الذی منه الابتداءوالیه الانتهاءوالصلوة والسلام علی خاتم الانبیاءوالاصفیاءمحمدالمصطفیصلی الله علیه وآله وسلّم سیما علی المرتضی واولاده المعصومینعلیهم السلاموبعد قد امربعمارة هذه الوضة المنورة فی ایام خلافة خلیفة الله فی الارضین قهرمان الماء والطّین ابوالمظفرشاه عباس الحسنی الحسینی الصفوی بهادرخان خلّدالله تعالی ملکه وسلطانه وافاض علی العالمین برّه واحسانه ،الخان العادل امیرالاومراءفی الزمان،ناشرالمعدلة والبرّوالاحسان امام قلی خان ایدالله تعالی ظلاله الی الانقراض الزمان فی سنة1032کتبه غیاث الدین علی الجوهری الشیرازی » .

بردرقبله صحن ، این شعرنوشته شده:

              ای سرّتودرسینه هرصاحب راز         پیوسته دررحمت تو برهمه باز

                                                                                                                                                                                             کتبه بالای ایوان بقعه

ایوان بقعه که درب ورودی نیزمحسوب می شود به کاشی های معرّق بسیارزیبایی زینت یافته وآن راکتیبه ای است به این شرح:

«قال الله سبحانه تبارک وتعالی والذین امنوا وعملواالصالحات فی روضات الجنات لهم ما یشائون عندربهم ذلک هوالفوزالکبیر ذلک الذی یبشرالله عباده الذین امنوا وعملواالصالحات قل لا اسئلکم علیه اجراالاالمودة فی القربی ومن یقترف حسنة نزدله فیهاحسنا ان الله غفورشکورصدق الله 1031کتبه غیاث الدّین علیِّ الجوهری الشیرازی[2]»

بالای سردر ورودی بقعه مقدَّسه روی سنگ گرانبهایی این شعربه چشم می خورد

               آن که مهر نبوّتش   خوانی             نقش پای علی است تا دانی

دراطراف در ورودی روی سنگ های مرمراین اشعارزیبا وشیوا ازمداح کاشانی حک شده است.

شهی که ترک فلک شدکمینه چاکر او                        بقدر دو  جهان  نیست کس برابر او

مراد اگر طلبی رو بر آستان شهی                          که  هیچ کس نرود  نا امید  از در او

 ز آفتاب   قیامت   نبا شد ش    تابی                        کسی که سایه لطف علی است بر سراو

محمدعربی    )ص)آبروی هردوسرای                       کسی که خاک درش نیست خاک برسراو

شنیده ام که تکلّم نمود همچه مسیح                         بدین حدیث لب   لعل روح  پرور  او

که من مدینه علم وعلی دراست مرا                         عجب خجسته حدیثی است من سگ دراو

دلا محبَّت حیدر مجو زبی   پدری                          که دست غیرگرفته است پای  مادر او

مدام کاشی مدّاح وصف شه گوید                         علی است در دو جهان شاه ومیر وسرور او

درپایین آن سنگ های مرمراین شعر نوشته شده

          به جان ساعی این مکان لطیف                        غلام شه دین محمد شریف

گنبداین بقعه که دو پوسته(پویه) به پهنای 2مترازهمدیگرفاصله دارند ،ازجمله شاهکارهای بسیارزیبای معماری دوران سلاطین صفویه [3]می باشد که درنهایت وسعت وارتفاع وزیبایی واستحکام است واگرازگنبدامامین عسکریّین[4] بزرگترنباشدکوچکترنیست،گفته شده که معماراین گنبد وگنبد عسکریّین یک نفربوده که به دستورسردارنامی شاه عباس صفوی امام قلی خان فرزند الله وردی خان بنا شده است ودارای کاشی های معرّق ومنقوش ودارای کتیبه ای به خط کوفی که مورد نظرباستان شناسان قرارگرفته وبه شماره 290درآثارباستانی ایران به ثبت رسیده است.

در دوره داخل گنبد طرح ها ونقش های اسلامی بااین اشعارزیبا ازگچ بریده شده است.

 هزار شکر کز آثار فضل  سبحانی                          جهان رهید زالطاف  شه ز ویرانی

 خد یود هر شهنشاه شه نشان عباس                        که چرخ می کندش چاکری ودربانی

زمانه گشته به عدل وی آنچنان معمور                       که نیست درخم زلف بتان پریشانی

زبیم آب شود زهره در دل رستم                        گهی که از غضبش چین فتد به پیشانی

ولی امام قلی خان تراب درگه شاه                          ملاذ و ملجاء گردن کشان ایرانی

بلند مرتبه جاهی که هیچ   ننماید                         به بخت دولت از او شوکت ثمر خانی

بنای  گنبد این  روضه  را اشاره  نمود                     زمانه گشت به اقبال و فرّ یزدانی

چه روضه؟غیرت بستان سرا رقیبه خلد                     چه روضه؟ قبله کروبیان   روحانی

 مقام  مد فن   برها ن    اتقیا    یعنی                       ابوالحسن   دُرّ   دُرج علی عمرانی

ابوالحسن گلی  از گلشن  امام  حسن                         که هست خاک درش سرمه سلیمانی

عمارتش  که  بود زیب کار خانه کن                          حضیض رتبه او هست اوج کیوانی

 ز آستانه   او   نور اقتباس    کند                             به خاک بوسی عجز آفتاب نورانی

چه نور موج زند بر فراز گنبد  او                           هزار کشتی مهر اند او است طوفانی

اگرچه صد چه نظامی وانوری وظهیر                       نمی سزند ؟ سخن  سنج مجلس  خانی

ولیک خادم این آستان بدولت خان                        نگاشت  نقش بدیعی چه  صورت  مانی

فکند سر زتن حاسد  از پی تاریخ                          نوشت قبله شد اینجا چه کعبه  ثانی [5] 

سندی خطی قدیمی ازطرف اداره اوقاف وامورخیریه شهرستان گلپایگان دراختیارمن قرارداد شد که به صورت طوماردرحدود ده صفحه می باشد،این سندکه به صورت وقفنامه است به نقل ازبحرالانساب درابتداءاسامی مدفونین دراین بقعه شریفه وامام زادگان واجب التعظیم حضرت ناصربن علی بن ابیطالب علیه السلام که درضلع شمالی صحن مطهَّرهفده تن قراردارد وحضرات امام زادگان معززومحترم که تعدادآن ها هفده تن می باشد ودردو ضریح مجزا زیر یک گنبد قرارگرفته  است رامعرفی می کند سپس به موقوفات واسامی واقفین ومتولیان نسل اندرنسل اشاره کرده وبعد به طورمفصل به مصارف وقفیات وهزینه های آن پرداخته ،آنگاه به اهمیت وفضیلت زیارت امام زادگان اشاره می کند.

 مرحوم آیة الله حاج آقاعلی قاضی زاهدی دراین مورد می فرماید : «این حقیربه مدرک معتبری راجع به انساب واحوال این شاهزادگان برنخوردم ومیزان اعتبار کتاب بحرالانساب راهم نمی دانم لکن شکی نیست که مدفونین دراین بقعه ازسادات جلیل القدروبزرگواروصاحب کرامتند.»