سیمای فرزانگان گلپایگان (16)                       « سعید نخعی گلپایگانی »

   نگاهی به زندگی مرحوم آیة الله حاج شیخ حسن فرید گلپایگانی(رحمة الله علیه) 

تجلیل از بزرگان علم و فرهنگ و معرفی آنان به جامعه، علاوه بر این که نوعی حق شناسی در حق علماء است، باعث ترویج علم و دانش و در نهایت موجبات رشد علمی، اخلاقی جامعه را به ارمغان می آورد.

تولدوتحصیلات

آیةاللّه حاج شیخ حسن فرید گلپایگانی فرزند مرحوم حاج ملا محمدمهدی ، درصفر1319قمری درگوگد گلپایگان درخانواده ای مذهبی متولد شد،پدربزرگوارش درهمان سال تولد فرزند خود به دیدار حق شتافت و غبار یتیمی بر چهره اش نشست؛ اما لطف حق ،او را یار گشت و تحت تکفل مادر مهربان و مؤمنه اش تربیت و رشد نمود. ایشان پس از دوران کودکی با تشویق مادرش به تحصیل علوم دینی پرداخت ، دروس مقدماتی رادرگوگد نزد آیة اللّه آخوند ملا محمد تقی گوگدی فرا گرفت ، درسال 1336درمعیت استادخودآخوندملامحمدتقی به شهرستان اراک مهاجرت نمود ودوره سطح رادرآن شهرنزدایشان وسایرعلماء واساتید آنجا به پایان رسانید .

هجرت به قم

درسال 1340هنگامی که حضرت آیة الله العظمی حایری یزدی مؤسس حوزه علمیه قم به همراه بسیاری ازطلاب وفضلا وبزرگان ازاراک به قم آمدند ایشان هم به همراه آن ها به قم آمدندوچندسالی راازمحضردرس فقه واصول این عالم بزرگوارودیگرعلمای حوزه ازجمله مرحوم میرزا علی اکبرحکیم که ازشاگردان مرحوم میرزای جلوه بوداستفاده کرد.

هجرت به نجف اشرف

درسال1345برای استفاده واستفاضه ازحوزه پرخیروبرکت نجف اشرف راهی آن دیارگردید وضمن بهرمندی ازفیوضا ت ومعنویات مرقدمطهَّرمولی الموحدین امیرالمؤمنین علیه السلام ومحضراساتید بزرگ آن زمان یعنی حضرات آیات عظام : آقا سیدابوالحسن اصفهانی، نائینی ،آقاضیا ء عراقی و.. سالیانی چند زانوی ادب زد وروح تشنه اش را ازفقه ومعارف اهل بیت علیهم السلام سیراب کرد وبهره برد، سپس به عشق استفاده ازمحضراستاد بزرگوارخودحضرت آیة الله حائری به قم بازگشت.

بازگشت به حوزه علمیه قم

ایشان درقسمتی ازشرح احوال وخاطرات خود آورده است « همینکه قدم به خاک ایران گذاشتم ازبازگشت خودپشیمان شدم ،زیرا کشوراسلامی ایران به یک کفرستانی تبدیل شده بود ، عبا وعمامه ازدوش وسرروحانیون وچادروسرپوش ازسرزنان می ربودند ،هرگزگمان نبرید که این عمل با ادب واحترام انجام می شد! بلکه باکمال شدَّت وخشونت صورت می گرفت، مجالس سوگواری برحضرت سیدالشهداءارواح العالمین له الفداء باخشونت تمام تعطیل می شد، وظائف مخصوص مجتهدین جامع الشرائط را ازآنان گرفته وبه دیگران می دادند ،تبلیغات ناروایی علیه علمای مذهب می شد که عرش خداوند به لرزه می آمد ودرهرحال من دوباره به قم مشرف شدم اما حوزه علمیه قم دیگرآن شور ونشاط را نداشت ،آقایان محترم طلاب مجبوربودند ازترس پلیس پس ازطلوع فجر به میان باغات اطراف شهربروند وبعد ازمغرب به شهربازگردند وگرنه آنان رادسته دسته به شهربانی برده ازآنان التزام می گرفتند که تا بیست وچهارساعت دیگرعبا وقبا ی خودرا تبدیل به کت وشلوار وکلاه پهلوی کنند !! تمام این مصائب طاقت فرسا ، مستقیما برقلب مقدس مرحوم آیة الله حائری مؤسس حوزه وارد می شد تاعاقبت آن وجودمبارک دچاربیماری قلبی ودرتاریخ 17ذیحجه 1355به همان بیماری ازاین جهان پررنج وملال درگذشت وازناملایمات آن راحت شد.»

 بازگشت مجد د به نجف اشرف

درذیحجه1361مجددابه یادخاطرات خوب نجف باردیگرتصمیم گرفت به آنجا مهاجرت کند ودرجوارمولی ومقتدای خویش مجدداازبرکات وفیوضات آن حوزه بابرکت بهره مندگردد لذا تا ربیع الاول 1363درآنجاماند وسپس به حوزه علمیه قم بازگشت ،این درهنگامی بودکه فرید دوران یعنی حضرت آیة الله العظمی بروجردی رحمة الله علیه به قم آمده بودند لذا ازآن تاریخ به بعد حوزه علمیه قم ازبرکات وجود مقدس ایشان سیرتکاملی خود راشروع نمودتابه اوج عزت وعظمت رسید .

هجرت به تهران

درذیحجه 1364بنابه درخواست جمعی ازاهالی تهران وبه حکم وظیفه شرعی به این شهرمنتقل گردید وتاآخرعمربه ترویج دین مبین اسلام وبیان اجکام شرعی ودفاع ازمذهب حقه جعفری و انجام وظیفه پرداخت، ایشان ازجمله علمای خوش فکربودکه باتالیفات متعدد درراه مبارزه ومقابله مغرضین ودشمنان اسلام قلم به دست گرفت وازآنجایی که ازقلم شیوابرخورداربودآثارارزشمندی راازخودبه جای گذاشت ودرطول عمرگرنبهای خود عملااذهان رامتوجه به اسلام اصیل ومبانی استوارنمود.

تألیفات

یکی از راه های شناخت دانشوران آشنایی باآثاروتالیفات آن ها می باشد،دراینجا به فهرست کتاب هایی که ایشان نوشته ویاترجمه نموده است اشاره می کنیم. 1- قانون اساسی اسلام 2-مناسک عمره مفرده 3- رساله استدلالی درخمس 4- تفسیر سوره های اسرا ، مؤمنون ، ملک ، حدید ، صف ، تغابن ، جمعه ، منافقون وحشر5- رساله ای در ولایت، صلاة الجمعه والتقیه 6- ملاحظات الفریدعلی فوائدالوحید البهبهانی  7- ارمغان فرید ،8 - ترجمه کتاب " الذریعه " راغب اصفهانی 9- متمم قانون اساسی اسلام 10- بینات الفرید 11- اثبات صانع ومراتب توحید.

یکی ازآثارایشان قانون اساسی اسلام است ،این کتاب ارزشمند که به صورت استدلالی ،قانون اساسی اسلام راتبیین نموده است دراردیبهشت1349شمسی منتشرشد،دراین کتاب ازآیات وروایات به عنوان ادله ذکرشده تامشخص شودکه قانون اسلام هم ازناحیه خداوندوهم ازنظررسولان الهی دلیل متقن دارد

وچیزی نیست که عالمان بافکرخودشان ساخته وپرداخته باشند.                                                          

 مرحوم فرید در این کتاب که در زمان حکومت طاغوتی پهلوی انتشار یافت، مطالب و بیاناتی را آورده که حاکی از شجاعت و دلاوری خاص اوست.ایشان  در ذیل متمم قانون اساسی این گونه آورده اند :  « نویسندگان قانون اساسی ایران و متمم آن، از یک سو حق قانون گذاری را از خداوند دانا و توانا سلب کرده و به ملت داده اند و از یک سو، برای حفظ دین اسلام و مذهب جعفری، اعتبار قوانین مصوبه مجلسین را موقوف به عدم مخالفت با قواعد دینی از نظر پنج تن از علما اعلام کرده اند، اما چنان که می دانید در مقام عمل، از صدر مشروطیت تاکنون، موضوع پنج تن، متروک بوده و ملت هم بازیچه ای بیش در دست متنفذین نبوده و مردم ایران تاکنون میوه شیرینی از این حکومت ملی، نوبر نکرده اند، اعاذنا اللّه من شرور المفسدین. » ایشان درجایی دیگراز کتاب مذکور، در ردّ حرف افلاطون درباره موسیقی، چنین گفته است: « به نظر من موسیقی، فکر را منجمد می کند و انسان را از فکر خدمت به وطن و میهن بازمی دارد و انسان را به عیش و نوش عادت می دهد و آن گاه انسان دیگر به دنبال زحمت و سعی و کوشش نمی رود.»                                                        

آیة الله فرید ازنگاه دانشوران

مرجع بزرگ ومتقی حضرت آیة الله العظمی صافی گلپایگانی درباره ایشان می فرماید: «اوشخص خوبی بود، اوازهم بحث های مرحوم امام (اعلی الله مقامه ) ومرحوم آیة الله ریحان الله نخعی گلپایگانی ودارای تألیفاتی هم بود.ایشان با این جانب هم مکاتباتی داشت که هم اکنون موجوداست.همه اورا خوب می دانند،اواز شاگردان مرحوم حاج شیخ عبدالکریم حائری بود.»

درجایی دیگرمی فرمایند: « فقید سعید مرحوم حاج شیخ حسن فرید گلپایگانی ازجمله مجتهدین وفقهای خوش فکراسلامی بودند که با تألیفات متعدددرراه مبارزه ومقابله با مغرضین ودشمنان اسلام قلم به دست گرفته ودرطول عمرخود،عملااذهان را متوجه اسلام اصیل ومبانی استوارش نموده»

علامه بزرگوار حضرت آیت الله شیخ حسن فریدگلپایگانی از استاد خود مرحوم آیت الله حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی نقل کردند :  « در اوقاتی که در سامرا مشغول تحصیل علوم دینی بودم اهالی سامرا به بیماری وبا وطاعون مبتلا شدند وهمه روزه عده ای می مردند. روزی در منزل استادم مرحوم سیدمحمد فشارکی با جمعی از اهل علم نشسته بودم ، ناگهان مرحوم آقا میرزا محمدتقی شیرازی تشریف آوردند وصحبت از بیماری وبا شد که همه در معرض خطر مرگ هستند . مرحوم میرزا فرمودند : اگر من حکمی بدهم انجام می شود یا نه ؟ همه ی اهل مجلس گفتند : بلی ! سپس فرمودند : من حکم می کنم که شیعیان ساکن سامرا از امروز تا ده روز همه مشغول خواندن زیارت عاشورا شوند و ثواب آن را به روح شریف نرجس خانم والده ی ماجده ی حضرت حجت بن الحسن (عج) هدیه نمایند تا این بلاها از آنها دور شود. اهل مجلس نیز این حکم را به تمام شیعیان رساندند وهمه مشغول خواندن زیارت عاشورا شدند تااین که این بلیه ازشیعیان دورشدودیگرکسی ازشیعیان به سبب وبا فوت  نکرد ! اماهمه روزه عده ای از سنی ها می مردند به طوری که این موضوع برای همه آشکارشد، لذا برخی از سنی ها ازشیعه ها سؤال می کردند چگونه این بلا از شما دفع شدو دیگر کسی از شماها تلف نمی شوند؟ آنها گفتند : شیعیان زیارت عاشورا خواندند وبلا از آنها دور شد.»

 آقای فرید فرموده بودند : هرگاه گرفتاری سختی برایم پیش می آمد ، فرموده آن مرحوم یادم می آمد واز اول ماه سرگرم خواندن زیارت عاشورا می شدم ودر روز هشتم به طور کامل برایم فرج حاصل می شد.

وفات ومحل دفن

سرانجام این عالم بزرگوار درشامگاه چهارشنبه سی ام شعبان ( شب اول ماه مبارک رمضان ) 1407هجری قمری مطابق نهم اردیبهشت 1366هجری شمسی پس از ادای فریضه مغرب وعشاءوهنگام تألیف ، دست ازنوشتن کشید ،رو به قبله خوابید وباخواندن آیه استرجاع و چندبارشهادتین روحش به ملکوت اعلی پرواز کردوبه جواررحمت ایزدی پیوست وبنابه وصیت خودشان دریکی ازحجرات مسجدعلوی واقع درمیدان گمرک (میدان رازی فعلی) تهران که درآنجا اقامه جماعت می کرد مدفون گردید که هم اکنون قبرایشان موردتوجه نمازگزاران ومومنین است. روحش شاد و با ائمه معصومین علیهم السلام محشور باد.

-----------------------

برگرفته از: کتاب دانشمندان گلپایگان ، ج1، ص215 وپایگاه اطلاع رسانی حوزه.