سعید نخعی گلپایگانی                
                                 اعتکاف یا هم نشینی باخدا
مقدمه
عصر و زمانی که در آن زندگی می کنیم عصر شکوفایی علم و صنعت و ارتباطات نامیده شده، انسان علی رغم تمامی پیشرفت ها در تمام زمینه ها در یک سرگردانی به سرمی برد که هیچ گونه آرامشی ندارد، حتی گاهی از مواقع دیده می شود که مسلمانان و بعضی از متدینین همین حرف را می زنند و دچار یک سرگردانی عجیبی شده اند، دراین هنگام همه احساس می کنند که نیاز به یک تمرکز روحی و روانی دارند و نیازمند به یک نقطه اتکاء می باشند.
برخی از کشورهای اروپایی با تحقیقاتی که انجام داده اند به این نتیجه رسیده که تنها چیزی که می تواند بشر را از این سرگردانی بیرون آورده و آرام کند همان گرایش به دین و دین داری و توجه به خالق هستی است، در میان تمامی ادیان کامل ترین دین که دست نخورده باقی مانده و احکام و دستورات آن می تواند بشر را از منجلاب کنونی نجات دهد اسلام است.
تمام انسان ها به دنبال داروی شفابخشی هستند که بتواند انسان را از این اضطراب ونگرانی بیرون آورده و او را به ساحل امن و آرامش برساند، دراین میان تنها چیزی که می تواند انسان را آرام کند وقلب او را تسکین بخشد یاد و ذکر خدا است،همان گونه که قرآن می فرماید« اَلَّذینَ امَنوُا وتَطمَئِنُّ قُلُوبُهُم بِذِکرِاللّهِ اَلابِذِکرِاللّهِ تَطمَئِنُّ القُلُوبُ»
اما باید دید به چه وسیله می توان به یاد خدابود و دل ها را آرام کرد؟آیا اسلام برای رسیدن به یاد خدا راهی پیش نهاد کرده یا نه؟ آری اسلام با انجام دستورات الهی و پیروی از پیامبر و ائمه معصومین علیهم السلام و احکام حیات بخش خود توانسته انسان را از سردرگمی ها نجات داده و آرامش را به آن ها بازگرداند ، اخیراً بعضی خیال کرده اند که گم شده خود را در عرفان های کاذبی که برخی به خورد آن ها می دهند می توان یافت و پیدانمود در حالی که این خود دردی است که به دردهای اجتماع ما اضافه شده وانسان را از خدا دور کرده وسرگردانی آن ها را دوچندان نموده،چرا ما به جای این که به دنبال قرآن ومعارف نابی که از ناحیه پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم واهل بیت علیهم السلام است برویم ، به دنبال کسانی باشیم که خود دروادی ضلالت وگمراهی به سرمی برند، لذا برای رسیدن به تعالی باید با ابرارهم نشین شد،هم نشینی با کسانی که انسان را به یاد خدا می اندازند . حواریون حضرت عیسی  علیه السلام از آن حضرت سوال کردند که ای روح خدا باچه کسانی  مجالست  ومعاشرت نماییم؟ حضرت فرمودند : با کسانی که دیدارشان شما را به یاد خدا بیاندازد وگفتاروکلامشان برعلم شما اضافه کند وکردارشان عشق و رغبت شما را به آخرت بیفزاید.   
هم نشینی با خدا از بالاترین هم نشینی ها است که در ضمن اعتکاف حاصل می شود.


اعتکاف
اعتکاف در لسان لغت روی آوردن برچیزی ومواظبت بر آن است ودر اصطلاح شرعی به معنای توقف در مسجد با این شرط که قصد و نیت عبادت وبندگی خدا را داشته باشد  که در این صورت به خودی خود یک نوع عبادت محسوب می شود،قرآن اعتکاف را در ردیف طواف ، سجده ورکوع قرار داده وفرموده « وعَهِد نا اِلی اِبراهیمَ وَ اِسماعیلَ اَن طَهِّرا بَیتِیَ لِلطّائِفینَ وَالعاکِفینَ وَ الرُّکَّعِ السُّجُودِ ،ما به ابراهیم واسماعیل امرکردیم که خانه مرا برای طواف کنندگان ومعتکفین ورکوع کنندگان وسجده کنندگان پاک وپاکیزه کنید.
پیشینه اعتکاف
اعتکاف عبادتی است که در ادیان الهی دیگرنیز وجود داشته وسیره ی انبیاء واولیای الهی قبل ازاسلام بوده است.
اعتکاف حضرت ابراهیم واسماعیل علیهما السلام
این دو پیامر الهی همچنان که گذشت ازناحیه خدا مامور شدند تا کعبه را برای طواف کنندگان ،معتکفان ونمازگزاران آماده وپاکیزه سازندوخود نیزازجمله معتکفین بودند.
اعتکاف حضرت سلیمان علیه السلام
سلیمان نبی یکی از انبیای الهی بود که بسیار پای بند به سنت اعتکاف بوده وزمان های مختلف را در مسجد بیت المقدس معتکف می شده وبرایش غذاونوشیدنی می بردند وآن حضرت در مسجد به عبادت می پرداخت،علاقه مندی آن حضرت به اعتکاف آنقدر بود که در حال اعتکاف وعبادت الهی از دنیا رحلت کرده است.
اعتکاف وخلوت حضرت موسی علیه السلام باخدا
وعده خدا با آن حضرت در کوه طور در ابتداء سی روز بود سپس با افزودن ده روز دیگر به چهل روز رسید ،قرآن می فرماید« وَواعَدنا مُوسی ثَلثینَ لَیلَةً وَاَتمَمناهابِعَشرٍفَتَمَّ میقاتُ رَبِّه اَربَعینَ لَیلَةً  »
از این خلوت به عنوان اعتکاف یاد شده وآن حضرت از راه خلوت با خدا به چنین مقام وجایگاه رفیع دست یافت وخداوند تورات را بر او نازل کرد.
اعتکاف حضرت مریم علیهاالسلام
حضرت مریم مدتی از اقوام وبستگان خود فاصله گرفت وباخدای خود خلوت نمود تا بتواند فارغ ازهرچیز به عبادت خداوند بپردازد ، نتیجه این اعتکاف و خلوت با خداوند فرزندی به نام عیسی علیه السلام از جانب خداوند به وی بوده است، آن هم پیامبری که معجزات شگفت آور و تعالیم عالم گستر داشته است.
سیره سایرانبیای الهی واولیای خدا همانند حضرت یعقوب ، یوسف ، سلیمان ویحیی علیهم السلام واصحاب کهف و....در برهه ای از زمان بر اعتکاف و خلوت با خداوند و کناره گیری از مردم برای عبادت الهی بوده است ، اگرچه شرایط و احکام اعتکاف که در آیین اسلام وجود دارد درآیین های دیگر وجود نداشته اما حد مشترک همه اعمال وعبادات همان توجه به خداوند و خلوت و ارتباط با او بوده است.
اعتکاف دراسلام
پیامبر گرامی اسلام صلی الله علیه وآله وسلم قبل از رسالت اعتکاف داشته و مدتی را درغارحراء در جبل النور با عبادت و خلوت با خدا سپری می کرده.
علی علیه السلام در این باره می فرماید« وَلَقَد کانَ یُجاوِرُ فی کُلِّ سَنَةٍ بِحِرَاءَ فَاَراهُ وَلایَراهُ غَیری ؛پیامبردرهرسال مدتی را در غارحراء می گذرانید و تنها من او را مشاهده می کردم و کسی جز من او را نمی دید»
بعد از رسالت هم به اعتکاف و خلوت با خدا وپرداختن به عبادت اهمیت زیادی می داد.
در روایتی از امام صادق علیه السلام آمده است که پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم ده روز آخر ماه مبارک رمضان را در مسجد معتکف می شدند وبرای ایشان خیمه ای بر پا می کردند وآن حضرت در این مدت بستر خود را برچیده وبه اعتکاف مشغول می شده ،در روایتی دیگر ازآن حضرت می خوانیم که درسالی که جنگ بدر درماه مبارک رمضان اتفاق افتاد وآن حضرت موفق به اعتکاف نشدند درسال بعد بیست روز معتکف شدند ، ده روز برای همان سال و ده روز برای سال گذشته. سیره ائمه معصومین علیهم السلام وعارفان وعالمان درزمان خود براعتکاف و خلوت با خداوند بوده است ،راز و نیازامیرالمومنین علیه السلام باخداوخلوت او یک حقیقت انکارناپذیر است،ابودرداء که یکی از شیعیان آن حضرت است می گوید : من آن حضرت را دیدم که از ما کناره گرفت وبه طرف نخلستان های مدینه حرکت کرد وخودرا در آن میان پنهان نمود به طوری که دیگر اورا ندیدم ،پس از مدتی ناله وصدای سوزناک او را از آن میان شنیدم به طرف اوحرکت کردم دیدم ازشدت خوف خداغش کرده،اعتکاف آنحضرت در مسجد کوفه مشهور است ، سایرائمه وعلمای شیعه نیز برسنت حسنه اعتکاف تاکید داشتند و خود نیز معتکف    می شدند.
آثار اعتکاف
هرعبادتی که ازطرف خداوند متعال تشریع شده دارای آثار وبرکات ونتایج معنوی می باشد،اعتکاف که خود یک نوع عبادت است وهمراه با عبادت های دیگرمثل نماز ،روزه ،دعاوتضرع است از ارزش معنوی بسیاربالایی برخوردار می باشد،عبادتی که دربهترین حالات معنوی یعنی حالت روزه  ودر بهترین مکان ها که مسجد جامع  باشد و بهترین زمان ها که ماه مبارک رمضان خصوصا دهه آخرآن ویا ایام البیض(روزهای13و14و15) ماه رجب است ازسوی معتکف انجام می گیرد ،اعتکاف دارای آثارفراوانی است که دراینجا به برخی ازآن ها اشاره می کنیم.